W poniedziałek, 23 września w Augustowie został odsłonięty pomnik poświęcony zamordowanym podczas Obławy Augustowskiej.
Obława Augustowska jest największą niewyjaśnioną zbrodnią na Polakach po II wojnie światowej. Pacyfikacja Suwalszczyzny przez Rosjan, nazwana później Obławą Augustowską, rozpoczęła się w lipcu 1945 roku. Jej celem było wyeliminowanie zbrojnego, niepodległościowego podziemia oraz stłumienie nieprzychylnych sowietom nastrojów miejscowej ludności. W jej wyniku zatrzymano ponad 7 tys. osób, w tym ok. 2 tys. osób z powiatów: augustowskiego, suwalskiego, sejneńskiego i sokólskiego, podejrzewanych o powiązania z AK-owskim podziemiem wywieziono. Ich los do dziś nie jest znany.
Od lat pamięć ofiar upamiętnia Wzgórze Krzyży w Gibach oraz pomnik odsłonięty w 2018 roku w Suwałkach. Kilkumetrowy postument prezentuje złożone do modlitwy i owinięte drutem kolczastym dłonie, które w geście błagalnym wznoszą znak Polski Walczącej ku niebu. W Augustowie identyczny pomnik został zlokalizowany na rondzie NSZZ „Solidarność”, czyli u zbiegu ulic Wojska Polskiego i Chreptowicza. Inicjatorem jego budowy jest Ks. Prałat Stanisław Wysocki oraz Związek Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej 1945 r. Fundatorem pomnika jest Okręg 2. Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce.
O godzinie 11.00 na Rynku Zygmunta Augusta odśpiewaniem hymnu państwowego i podniesieniem flagi państwowej na maszt rozpoczęły się uroczystości związane z odsłonięciem i poświęceniem Pomnika Ofiar Obławy Augustowskiej. Po przywitaniu przybyłych gości przez Mirosława Karolczuka – Burmistrza Augustowa, głos zabrał dr Jarosław Schabieński – Naczelnik Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku, który przedstawił tło historyczne Obławy. W swoim wystąpieniu podkreślił, że choć schemat działania nie różnił się od innych operacji tego typu, to Obława Augustowska miała charakter unikatowy. Wskazał też na przesłanki zbrodni, którymi kierowali się jej organizatorzy, w szczególności: skalę oporu wobec władzy komunistycznej i tradycje niepodległościowe. Podkreślił, że najważniejszą kwestią, z którą dziś się zmagamy jest odnalezienie miejsca, gdzie znajdują się doły śmierci.
Następnie głos zabrał Honorowy Patron uroczystości Jarosław Zieliński – Poseł na Sejm RP, Wiceminister Spraw Wewnętrznych i Administracji.
– Kiedy myślimy o Obławie Augustowskiej nasuwają nam się słowa, które powinny towarzyszyć refleksji o tamtej zbrodni, o tamtym ludobójstwie – jest to modlitwa, prawda, pamięć i testament – powiedział Minister. – Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił dzień 12 lipca, początek Obławy Augustowskiej, dniem pamięci ofiar tej strasznej zbrodni. Dzięki temu stała się ona bardziej znana w całej Polsce i na trwałe wpisała się w naszą wspólną świadomość, dodał. Podziękował również wszystkim, którzy podjęli się inicjatywy upamiętnienia Ofiar Obławy na umęczonej, patriotycznej Ziemi Augustowskiej.
Następnie głos zabrał przedstawiciel fundatorów pomnika dr Teofil Lachowicz – Sekretarz Okręgu 2. Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce, który przekazał uczestnikom uroczystości serdeczne pozdrowienia od Antoniego Chrościelewskiego – Komendanta Stowarzyszenia i podziękował Księdzu Prałatowi Stanisławowi Wysockiemu za wydobywanie z niepamięci tragicznych kart najnowszej historii.
Jarosław Szlaszyński – Starosta Augustowski w swoim przemówieniu zwrócił uwagę, że data odsłonięcia pomnika Ofiar Obławy Augustowskiej ma symboliczne znaczenie.
– 23 września 1939 roku w nieodległych Białobrzegach sowieccy czołgiści zamordowali ośmiu bezbronnych, polskich żołnierzy. Dokładnie 80 lat później wspominamy inną zbrodnię, jakże większą, nie mającą swojego odpowiednika w powojennej Polsce, powiedział starosta. – Pamięć, prawda i wolność nie mają ceny, są najważniejsze dla wolnego człowieka i wolnego narodu, dodał.
W drugiej części spotkania, podczas Liturgii Słowa Bożego celebrowanej przez Księdza Prałata Stanisława Wysockiego i Ojca Dariusza Cichora zawierzono Bogu wszystkie Ofiary z lipca 1945 roku. Podczas homilii Ksiądz Prałat, zwracając się do młodzieży, przekazał świadectwo swojego życia.
– Miałem wtedy 7 lat, gdy na naszą ojcowiznę napadli bandyci, a w moim domu w tym czasie była kancelaria Armii Krajowej Obwodu Suwalskiego. Żołnierzom AK udało uciec, a mego ojca Ludwika oraz moje dwie siostry: Kazimierę i Anielę wyprowadzono z domu i wywieziono. Widząc bezbronność ojca, zwróciłem się do niego z prośbą, bym mógł z nim pojechać i go bronić. Odpowiedział mi: „Ty zostań i pilnuj”. Wtedy jeszcze nie rozumiałem, co ojciec miał na myśli.
Następnie kpt. Zbigniew Perkowski z 14 Suwalskiego Dywizjonu Artylerii Przeciwpancernej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego odczytał apel pamięci i oddana została salwa honorowa. Po części oficjalnej uformowana została kolumna złożona z kompanii honorowych, pocztów sztandarowych, przedstawicieli władz rządowych, samorządowych i służb mundurowych, duchowieństwa, licznie zgromadzonej młodzieży z augustowskich szkół, niosącej portrety ofiar Obławy Augustowskiej oraz mieszkańców. Uczestnicy uroczystości przemaszerowali ulicami miasta i udali się na rondo NSZZ „Solidarność”, gdzie poświęcony został nowo powstały pomnik. Na zakończenie złożono wiązanki kwiatów i zapalono znicze w hołdzie zamordowanym z lipca 1945 r. W skład delegacji Powiatu Augustowskiego wszedł: starosta Jarosław Szlaszyński, wicestarosta Dariusz Jan Szkiłądź, a także gen. bryg. Ryszard Parafianowicz – Rektor-Komendant Akademii Sztuki Wojennej, ppłk Mateusz Kujawski – Dowódca 2 Dywizjonu Artylerii Samobieżnej im. płk. E. Maliszewskiego oraz Teresa Strękowska – Wójt Gminy Nowinka.
Fot. Martyna Chodacz